Επικίνδυνες οι γυναίκες που διαβάζουν

«Στην πυρά, στην πυρά!» Ο Μεσαίωνας, ο κάθε είδους, προγράφει τη γνώση. Να την κάνει στάχτες και να την εξαφανίσει, μαζί και τα βιβλία μαζί και τις γυναίκες που σήκωσαν κεφάλι κι έγιναν οι επικίνδυνες αναγνώστριες.

Μου κάνει εντύπωση που ο ρόλος της γυναίκας επί αιώνες ήταν το στερεότυπο του κομιστή νέας ζωής και τίποτα παραπάνω. Το θήλυ έσκυβε στις ορέξεις του άντρα, ένα ακόμη εξάρτημα της οικοσκευής του. Μα καλά, πώς και όλοι οι φιλόσοφοι ήταν άνδρες; Κατώτερη σκέψη; Μπα! Έτσι τους βόλευε!

Οι αιώνες περνούν, έρχεται η τυπογραφία και τα βιβλία, σπάνια και πολύτιμα που αντιγραφείς και μικρογράφοι με κόπο αναπαράγουν και κοσμούν για μια θέση σε ένα κόσμο αντρικό, διεκδικούν την προσοχή της γυναίκας. Κρινένια δάχτυλα ή με ρόζους από τη σκληρή δουλειά και το βάρος της ηλικίας ξεφυλλίζουν, συλλαβίζουν, διαβάζουν. Κι αυτό δεν αρέσει στην κοινωνία που νιώθει να απειλείται η μορφή που έχει ορίσει.

Οι γυναίκες διαβάζουν πίσω από τις λέξεις συμμετέχοντας στις ζωές των άλλων αλλά και σκεπτόμενες τη δική τους ύπαρξη. Φυσικά και φέρνουν την επανάσταση σε μια εποχή που πλέον η αμφισβήτηση της εξουσίας γίνεται θεσμός. Γιατί να αρκούνται στο άκουσμα των λέξεων και να μην επιδοθούν στη σιωπηλή ανάγνωση; Επαναστάτριες; Ναι! Γιατί η επαφή με το βιβλίο τις κάνει πιο αισθαντικές, τους δίνει αυτοπεποίθηση, τις εξυψώνει πάνω από τους άλλους καθώς αποστασιοποιούνται για να μελετήσουν με το πάθος και τη δίψα που μόνο ο έρωτας μπορεί να αναγνωρίσει. Σχηματίζουν μια δική τους εικόνα για τον κόσμο, σκανδαλιστική, αιρετική ή απλά γυναικεία. Αποκτούν αυτοεκτίμηση, αναλύουν την έννοια της ελευθερίας και της προσωπικής τους ανεξαρτησίας. Διεκδικούν τολμώντας, τολμούν διαβάζοντας.

Απειλή για την καθεστηκυία τάξη η γυναίκα αναγνώστρια που δεν είναι πλέον νοικοκυρά και μητέρα, αλλά τρυπώνει στον κόσμο των ανδρών και τον κάνει άνω κάτω. Δίνει όμως και ερέθισμα σε ζωγράφους και φωτογράφους να συλλάβουν και να απεικονίσουν τη θηλυκή μορφή που διαβάζει ικανοποιώντας εν πρώτοις τις δικές τους φαντασιώσεις. Ρέμπραντ, Βερμέερ, Μπουσέ, Φόυερμπαχ, Μανέ, Τισό, Ρουσέλ, Κάμερον, Λάρσον, Ματίς, Βαλαντόν, Χόπερ, Άρνολντ είναι μερικά από τα ονόματα που το πάθος τους κοσμεί το λεύκωμα «Επικίνδυνες οι γυναίκες που διαβάζουν» (εκδόσεις Ποταμός) για να δώσουν τη δική τους ιστορία της ανάγνωσης μέσα από τις επιλογές και τα κείμενα του Στέφαν Μπόλμαν.

Κι αν η γυναίκα αναγνώστρια καταδεχτεί να αφήσει τις σελίδες που διαβάζει για να ρίξει μια ματιά στον κόσμο, θα είναι το βλέμμα της μακρινό αλλά όχι απόμακρο, σοφό κι ελκυστικό, ένα βιβλίο μοναχό του που σε καλεί να ζήσεις μέσα του, μαζί του. Επικίνδυνη λοιπόν η γυναικεία ανάγνωση; Ή μήπως ο κίνδυνος ελλοχεύει μόνο στον πληγωμένο εγωισμό ενός κόσμου που διακορεύεται από το πάθος της θηλυκότητας;

Σαν γυναίκα σας καλώ και προκαλώ να μας διαβάσετε. Σίγουρα αυτή η ανάγνωση θα είναι ανατρεπτική.